Blu-rayowe Re-kolekcje, cz. 2 „Jestę folkhorrorową księżniczką”

Wydany pod koniec 2021 roku przez amerykański label Severin Films, box All the Haunts Be Ours, zawiera 20 pełnometrażowych filmów i niezliczone ilości materiałów dodatkowych, komentarzy twórców, Biały Lud Artura Machena w formie audiobooka oraz soundtrack na CD do jednego z filmów z zestawu, dokumentalnego Woodlands Dark and Days Bewitched. Wszystko połączone jednym, bardzo pojemnym tematem – motywem przewodnim jest folk horror. Gatunek ponownie odkryty w ostatnich latach przez grupy zapaleńców na całym świecie, którego ożywieniu pomagają popularne filmy ostatnich lat, takie jak Kill List, A Field in England, In the Earth (wszystkie w reż. Bena Wheatleya), The VVitch Roberta Eggersa, czy choćby Midsommar Ari Astera. W Polsce opisywany przez zemdlone krytyczki jako „horror folklorystyczny” (sic!) jest nadal zjawiskiem słabo znanym i najczęściej zupełnie niezrozumianym. Na Savage Sinema i wcześniej na The Blog That Screamed staramy się owe białe plamy na historii tego gatunku skutecznie wypełniać, recenzując te filmy m.in. w ramach polecanek na Noc Walpurgii.

Pora na główne danie dzisiejszego wpisu, czyli kolekcjonerski box filmów, pod kuratelą kanadyjskiej scenarzystki, producentki i filmoznawczyni, Kier La-Janisse. Wydany jest w unikatowy sposób, w formie twardego pudła, kryjącego filmy na kolejnych stronach harmonijkowo składanego digibooka. Każdy film ma swoją reprezentację w postaci zdjęcia kluczowej postaci lub elementu ważnego dla fabuły. Prócz tego w pudle kryje się książka z esejami filmoznawców, przybliżającymi wszystkie kolory filmowego folk horroru.

Szybki przegląd tego, co kryje się w środku:

PŁYTA 1: WOODLANDS DARK AND DAYS BEWITCHED, Kier-La Janisse, USA, 2021

Ponad trzygodzinny dokument o początkach gatunku, jego rozwoju i obecnym stanie, zrealizowany z dużym znawstwem, uzupełniony o krótkie informacje o produkcjach z całego świata nieobecnych w boxie, wartych odszukania.

PŁYTA 2: EYES OF FIRE, Avery Crounse, USA, 1983

Amerykański horror, którego echa pobrzmiewają w dużej ilości dzisiejszych produkcji, choćby w The VVitch czy filmach Bena Wheatleya. Wydawać się może, że także David Lynch podpatrzył tutaj kilka rozwiązań formalnych obecnych w jego późniejszych filmach. Dodatkowo do filmu na płycie dołączone są trzy krótkie metraże: The Legend Of Sleepy Hollow (Sam Weiss, USA 1972), gdzie John Carradine w roli narratora opowiada historię słynnego jeźdźca na tle animowanej historii, Transformations (Barbara Hirschfeld, USA 1972), okultysyczny paradokument, w którym grupa czarownic odprawia magiczny rytuał oraz Backwoods (Ryan Mackfall, UK 2018), oparty na Rycinie w starym domu Lovecrafta.

PŁYTA 3: LEPTIRICA, Djordje Kadijevic, Serbia, 1973

Klasyczny już dziś serbski horror wampiryczny, z solidną garścią ludowości. Erotyzm i makabra egzystują tutaj na równych prawach. Štićenik (Djordje Kadijevic,1973), film nieco w duchu Williama Wilsona Poego, którego bohater prześladowany jest przez tajemniczego mężczyznę w czerni, kameralny koszmar wart odkopania z odmętów zapomnienia oraz Devičanska Svirka (Djordje Kadijevic,1973), godzinna historia dryfująca w stronę horroru gotyckiego, pełna znakomitych zdjęć i umiejętnie budowanego napięcia.

Dłuższa recenzja Leptiricy autorstwa Mariusza Czernica tutaj

PŁYTA 4: WITCHHAMMER, Otakar Vávra, Czechosłowacja, 1970

Jeden z bardziej znanych czeskich dramatów opowiadający o prześladowaniach czarownic, porządnie odrestaurowany, w dodatkach ze świetnym esejem filmowym w dodatkach pt. Łono kobiety jest bramą do piekła, który skupia się na karierze reżysera oraz godzinnym odcinkiem podcastu o  czeskim kinie historycznym.

VIY, Konstantin Ershov, Georgiy Kropachyov, Zwiazek Radziecki, 1967

Klasyczna interpretacja słynnego opowiadania Mikołaja Gogola, pamiętna z użycia niesamowitej palety barw, charakterystycznej dla kina radzieckiego. W dodatkach świetny półgodzinny dokument o historii sowieckiego kina fantasy i science fiction w reżyserii Johna Lemana Rileya oraz trzy krótkie metraże z czasów kina niemego: Satan Exultant (1917), The Queen of Spades (1916) i The Portrait (1915)

PŁYTA 5: LAKE OF THE DEAD, Kåre Bergstrøm, Norwegia, 1958

Jeden z pierwszych norweskich horrorów, dziś uznawany za klasykę tamtejszego kina. Historia nawiedzonego domku nad jeziorem, w którym spotyka się grupa znajomych, to w kilku miejscach protoplasta pewnych wątków obecnych w późniejszych slasherach, ze swego rodzaju „metafizycznym” klimatem.

TILBURY, Viðar Víkingsson, Islandia
Telewizyjna produkcja mieszająca grozę II Wojny Światowej z islandzkimi legendami, z dużą ilością czarnego humoru. W dodatkach prócz wywiadów z twórcami także etiuda filmowa reżysera Viðara Víkingssona White Spot In The Back Of The Head również oparta na islandzkim folklorze.

Recenzja autorstwa Ungerna tutaj

PŁYTA 6: THE DREAMING, Mario Andreacchio, Australia, 1988

Zaskakująco udany, klimatyczny obraz ukazujący przenikanie się przeszłości z teraźniejszością, w którym dramatyczna historia sprzed wieków powtarza się w zapętlonej nieuchronności wydarzeń.

Recenzja

KADAICHA, James Bogle, Australia 1988

Średnio udany slasher mieszający wątki aborygeńskie i typowe dla amerykańskiej średniej ligi horrorów campowe zagrywki. Oryginalny pomysł fabularny zdecydowanie niewykorzystany, wykonanie też pozostawia wiele do życzenia. W dodatkach wywiady z twórcami.

PŁYTA 7: CELIA, Ann Turner, Australia, 1989

Znakomity obraz o dorastaniu w latach 50tych XX wieku w Australii, przesiąknięty tą samą beznadzieją, co bardziej znane Reflecting Skin, jednak równie, a może i bardziej dołujące. Polowanie na króliki, walki z rówieśnikami, tajemniczy nieznajomi w otoczeniu – życie wokół 9-letniej Celii nie jest usłane różami. W dodatkach wyczerpujący wywiad z reżyserką Ann Turner i montażystą Kenem Swallowsem a także dokument pokazujący jak w Australii radzono sobie z plagą królików i do czego ona doprowadziła. Recenzja

ALISON’S BIRTHDAY, Ian Coughlan, Australia, 1981

Dosyć ciekawy i nieszablonowy horror o przekleństwach młodości

W dodatkach obok wywiadu z twórcami, The Devil Down Under ciekawy dokument o „satanic panic”, jaka miała miejsce w Australii w latach 80-tych z narracją Alexandra Heller-Nicholas

PŁYTA 8: WILCZYCA, Marek Piestrak, Polska, 1983

Jeden z największych hitów polskich ekranów spod znaku horroru –tytuł znany każdemu miłośnikowi kina grozy, w końcu odświeżony i wydany na blu-ray (oczywiście nie w naszym kraju, ale to chyba kolejna zaleta, patrząc na to, jak rodzimi wydawcy potrafią spierdolić wydania własnych produkcji – casus 07 Zgłoś się to tylko wierzchołek góry lodowej). Kino momentami nieporadne, momentami wciągające swoim klimatem. W dodatkach wywiad z Markiem Piestrakiem, opowiadającym m.in. o trudach tej i innych produkcji.

LOKIS: MANUSKRYPT PROFESORA WITTEMBACHA, Janusz Majewski, Polska, 1970

Jeden z najlepszych a może i najlepszy polski folk horror, opowieść dziejąca się w XIX wiecznej Litwie, mieszająca ludowa podania z przekleństwem pewnego rodu szlacheckiego i pewnym wydarzeniem z przeszłości. Doskonale wykonany od strony reżyserskiej i operatorskiej, Lokis nabiera w końcu właściwego blasku.

W dodatkach odpowiednio wywiady z reżyserami Markiem Piestrakiem i Jnuszem Majewskim

Dodatkowo, proponujemy rozmowę z Jackiem Dygoniem nt. polskiego folkhorroru – tutaj

oraz wywiad z Markiem Piestrakiem, m.in. o Wilczycy – tutaj

PŁYTA 9: CLEARCUT, Ryszard Bugajski, Kanada, 1991

Brutalna, niepokojąca i pełna gniewu historia zderzenia kultur, w której sprawiedliwość przybiera realny, krwawy wymiar. Film Ryszarda Bugajskiego to metaforyczna, mroczna przypowieść o kolonializmie, winie i zemście. Graham Greene w roli Arthura, tajemniczego i nieubłaganego mściciela, tworzy jedną ze swoich najmocniejszych kreacji, wprowadzając do filmu niemal nadprzyrodzoną aurę.

W dodatkach m.in. wprowadzenie do filmu przez reżysera  a także krótkie metraże:

The Ballad Of Crowfoot (Willie Dunn, 1968) – bolesna pieśń o zdradzie, cierpieniu i wymazywaniu rdzennych narodów Kanady. Wykorzystując archiwalne fotografie, połączone z hipnotyzującą balladą samego Dunna, film opowiada historię wodza Kruka (Crowfoot) i tragicznych losów jego ludu.

You Are On Indian Land (Michael Kanentakeron Mitchell, 1969) (32 mins)
Mocny, dokumentalny zapis rzeczywistego protestu Mohawków z rezerwatu Akwesasne, którzy w 1969 roku sprzeciwili się kanadyjskim restrykcjom granicznym. Film, nakręcony z perspektywy samych rdzennych mieszkańców, ukazuje ich frustrację i determinację w walce o suwerenność, konfrontując widza z brutalnością policji oraz systemową niesprawiedliwością.

Consume (Mike Peterson, 2017) (20 mins)
Jacob Wematim (Julian Black Antelope), walczy o zachowanie swojej ziemi i rdzennej tożsamości. Jednak demony przeszłości nie dają mu spokoju, przybierając postać złowieszczego ducha Wendigo.

Mniej więcej w połowie opisywanej zawartości zerknijmy na unboxing owego wydania:

PŁYTA 10: IL DEMONIO, Brunello Rondi, Włochy, 1963

Hipnotyzujący, surowy i wciąż niedoceniany włoski horror, który wyprzedził swoje czasy. Brunello Rondi – bardziej znany jako współpracownik Felliniego – w „Il demonio” łączy ludowy folklor z neorealistycznym podejściem do grozy. Film opowiada historię Purificaty (Daliah Lavi), młodej kobiety oskarżonej o czary, dziejącą się w zabobonnej społeczności południowych Włoch.

Recenzja

Rozmowa z Jackiem Dygoniem m.in. o Il Demonio – tutaj

W dodatkach oprócz komentarza Kat Ellinger mamy dwa eseje:

“The Kid From A Kibbutz” — Droga Daliah Lavi do IL DEMONIO (27.5 mins) – esej Tima Lucasa o karierze Lavi

Once Upon A Time In Basilicata
Biograf Ronideog Alberto Pezzotta podsumoweuj twórczość włoskiego reżysera.

DARK WATERS, Mariano Baino, Rosja/UK/Ukraina/Włochy, 1993

Gotycki horror w czystej postaci – tajemniczy klasztor, zakazane rytuały i atmosfera gęsta od niepokoju. Włoski reżyser Mariano Baino, inspirowany twórczością Lovecrafta stworzył film, który mimo skromnego budżetu zachwyca wizualnie i klimatycznie.

W datach mamy komentarz samego reżysera, a także 50-minutowy dokument Deep Into The DARK WATERS  o powstawaniu samego filmu z ogromną masą ciekawostek.

PŁYTA 11: A FIELD IN ENGLAND, Ben Wheatley, UK, 2012

Hipnotyczna, halucynogenna podróż w głąb szaleństwa, gdzie historia, horror i psychodeliczny surrealizm mieszają się w czarno-białej wizji rodem z koszmaru. Ben Wheatley przenosi widza do XVII-wiecznej Anglii, gdzie grupa dezerterów z angielskiej wojny domowej wpada w ręce tajemniczego alchemika. To, co zaczyna się jako ucieczka przez opustoszałe pole, szybko zamienia się w psychologiczny koszmar napędzany grzybami halucynogennymi, przemocą i paranoją.

W dodatkach m.in. Ben Wheatley rozmawia o folk horrorze z reżyserką Woodlands Dark and Days Bewitched, Kier-La Janisse, w ramach specjalnego wywiadu online przeprowadzonego z okazji premiery jego filmu In the Earth, rozmowa reżysera z kompozytorem ściezki dźwiękowej Jimem Williamsem a także dosyć ciekawa rozmowa z Petem Tombsem, dziennikarzem i pisarzem znanym choćby z Immoral Tales.

ANCHORESS, Chris Newby, UK, 1993

Hipnotyczne, wizualnie oszczędne, a jednocześnie głęboko niepokojące spojrzenie na fanatyzm religijny i kobiecą autonomię w średniowiecznej Anglii. Film oparty na prawdziwej historii Christine Carpenter, młodej dziewczyny, która zdecydowała się zostać anachoretką – dobrowolnie zamykając się w celi przy kościele, by poświęcić życie Bogu. To kino kontemplacyjne, pełne długich, niemal malarskich kadrów. Dla miłośników Markety Lazarovej czy The Juniper Tree – film obowiązkowy.

Dodatkowo wideo-esej reżysera, porównujący odosobnienie bohaterki filmu z lock downem, jaki miał miejsce w Wielkiej Brytanii podczas COVID-19 a także podróż do lokacji historycznych.

rozmowa o brytyjskim folkhorrorze z Jackiem Dygoniem – tutaj

PŁYTA 12: PENDA’S FEN, Alan Clarke, UK, 1974

Penda’s Fen to opowieść o dorastaniu osadzona w sielankowej, ale pełnej tajemnic angielskiej wsi, gdzie granice między rzeczywistością a duchową transcendencją zaczynają się zacierać.

Główny bohater, Stephen, to nastoletni syn pastora, wychowany w konserwatywnych wartościach. Jego świat zaczyna jednak się rozpadać, gdy doświadcza serii niepokojących wizji – pogańskich duchów, aniołów i samego króla Pendy, ostatniego pogańskiego władcy Anglii. To, co początkowo wygląda jak opowieść o młodzieńczym buncie, szybko przeradza się w filozoficzną medytację nad brytyjską historią, seksualnością i duchowym dziedzictwem wyspy.

W dodatkach dokument o powstawaniu filmu, a także krótki metraż The Pledge (Digby Rumsey, 1982) oparty na opowiadaniu Lorda Dunsany’ego, który opowiada historię grupy banitów, którzy zawierają pakt, by ocalić duszę swojego powieszonego towarzysza. Film, w którego powstawanie zaangażowany był Peter Greenaway, z muzyką Michaela Nymana.

ROBIN REDBREAST, James MacTaggart, UK, 1970

Jeden z kluczowych prekursorów brytyjskiego folk horroru, który na długo przed Kultem (1973) wprowadził widzów w świat pogańskich rytuałów i ukrytych zagrożeń czających się na angielskiej prowincji. Wyprodukowany przez BBC w ramach cyklu Play for Today, Robin Redbreast to subtelna, ale niezwykle niepokojąca opowieść o kobiecej autonomii, manipulacji i starożytnych obrzędach, które nigdy nie zniknęły całkowicie.

Recenzja

W dodatkach wywiad z Johnem Bowenem o początkach i powstawaniu scenariusza do filmu, a także krótkometrażowy The Sermon (Dean Puckett, 2018), folk horror, który w zaledwie 11 minut buduje atmosferę dusznego fanatyzmu, represji i brutalnej kary za odmienność. Osadzony w odizolowanej, religijnej społeczności, film śledzi losy młodej kobiety, która skrywa zakazany romans. W dzień wielkiego kazania jej sekret zostaje ujawniony, co prowadzi do przerażających konsekwencji.

Dodatkowo do zestawu dołączana jest ścieżka dźwiękowa dokumentu WOODLANDS DARK AND DAYS BEWITCHED, z muzyką skomponowaną przez Jima Williamsaa także opowiadanie Biały Lud Artura Machena, czytane przez Lindę Hayden (!!!).

Całość wydania uzupełnia ALL THE HAUNTS BE OURS pod redakcją Kier-La Janisse, pięknie ilustrowana książka, zaprojektowana przez Luke’a Insecta, zawierająca teksty autorstwa Andy’ego Paciorka, Stephena Volka, Mitcha Horowitza, Dawn Keetley, Sarah Chavez, Stephena R. Bissette’a i Dejana Ognjanovicia. Towarzyszy im wybór materiałów archiwalnych oraz szczegółowe omówienie wszystkich filmów zawartych w zestawie.

Sam zestaw to rzecz unikalna, pełna znakomitych filmów i ogromnej liczby ekskluzywnych materiałów dodatkowych. Na szczególną uwagę zasługuje dokument na pierwszej płycie, który bada fenomen folk horroru od jego początków poprzez jego rozprzestrzenienie się w brytyjskiej telewizji w latach 70. i jego kulturowych przejawów w horrorze amerykańskim, azjatyckim, australijskim i europejskim, aż po odrodzenie gatunku w ciągu ostatniej dekady, przywracając uwagę wielu filmom skazanym dotąd na zapomnienie.

Podsumowując: dla folkhorrorowych księżniczek i badaczy kina gatunkowego mus.

Film można zakupić bezpośrednio u wydawcy pod linkiem:

https://severinfilms.com/products/folk-horror-box?_pos=1&_sid=12cd4f656&_ss=r

Cena boxu to ok. 680zł, ale warto przyczaić się na promocje, które zdarzają się w okolicach świąt i innych okazji pokroju Black Friday.